Karadeniz, Hazar Denizi ve Basra Körfezi havzalarını hem birbirinden ayıran, hem de birleştiren Kafkasya ve hinterlandı, antik çağlardan beri stratejik öneme sahip ve o sebeple de rekabet odağı kalmış bir cografî mekân oluşturur. Bu bölge yeniçağ başlarında önce birbirine rakip iki müslüman imparatorluk olan Osmanlı ve Safevi devletleri arasında paylaşılamazken, 18. yüzyıl sonuna doğru Rusya'nın yükselişiyle birlikte hristiyanlık hakimiyeti altına girmiştir. Bir sonraki yüzyıl ise bütün müslüman Ortadoğu'nun Batı'nın ekonomik nüfuzu altına kaydığı ve buna paralel olarak da hem bölge içi, hem de uluslararası düzeyde yeni çekişme ve kamplaşmaların ortaya çıktığı bir dönem oldu. Rusya'nın güneye doğru yayılması sonucu şiddetlenen ve Osmanlı mirasının nasıl paylaşılacağı bağlamında ifadesini bulan "Şark Meselesi"nin evrimi, Gürcüler ve Ermeniler gibi hristiyan milletleri muhtariyet ve hatta bağımsızlık talep etme yönünde cesaretlendirmiştir. Müslüman gruplar ise kendilerini aşağılanmış hissediyor ve geleneksel yaşam tarzlarının yozlaşmasından korkuyorlardı. 18. yüzyıl sonlarından itibaren gösterdikleri tepki, önce Kuzey Kafkasya'da Rus sömürgeciliğine karşı dağlı kabilelerin direnişiyle başlayıp, İmam Şamil (1834-1859) önderliğinde doruğuna erişen, Çerkes ve başka grupların Anadolu'ya zorunlu göçüne paralel olarak da kızışarak, uzun vadede hem komşu halkları, hem de imparatorluk merkezlerini hedef alan bir dizi etnik ve dinî şiddet eylemi şeklini alacaktır. Bilindiği gibi, bu gelişmeler 20. yüzyılın getirdiği iki dünya savaşı sırasında kitlesel sürgün ve soykırımı türünden olaylara dönüşecek ve etnik çatışma, ulusçu bölücülük ve emperyalist rekabet Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra yeni bir enerjiyle patlayacaktır. Dersin amacı, "şiddet bölgeleri" konseptinden hareketle, Kafkasya'nın bu karmaşık tarihine damgasını vuran felâketleri çok nedenli bir çerçeve içinde inceleyip tartışmaktır.
